ملاحظاتی دربارۀ مواد خاص

اگر چه ما راه جامعی برای حل مشکلات محیط زیست نداریم، ولی باید با تکیه بر دانش موجود به گونه ای عمل کنیم که در انتخاب پارچه از بین انتخاب های موجود، بهترین گزینۀ ممکن از نظر زیست محیطی را اختیار کنیم. به این منظور تمام جوانب در نظر گرفته شده، تصمیم گیری بر پایۀ دیدن وسیع و با اطلاع کامل انجام شود. الیاف چگونه تبدیل به پارچه می شود و به چگونه رنگ و تمام کننده ها به آن افزوده می شود، بعضی از الیاف طبیعی به منظور تهیۀ تعداد معدودی از رنگ ها کاشته  می شوند و نیاز به افزودن هیچ رنگی به این مواد خام  وجود ندارد. در غیر این صورت رنگ ها مستلزم افزودن مواد رنگرزی است که نمی توان آن ها را به صورت ارگانیک به دست آورد، بنابراین تعداد رنگ های طبیعی الیاف بسیار کمتر از نیازهای بازار است. مثلا الیاف پشم گوسفند و الپاکا به طور طبیعی سیاه، قهوه ای و تا حدی سفید است و رشته های مختلط کتان شامل ته رنگ های مختلفی از رنگ قهوه ای هستند. هرچند اینها رنگ های طبیعی زیبایی هستند. اما قرمز، آبی، تیره و خاکستری مایل به سبز نیستند. تنها با رنگرزی می توان این دسته از رنگ ها را که مشتریان نیز خواهان آنها هستند. به دست آورد. در مورد الیاف خام، میزان مضر بودن مواد رنگرزی طبیعی، کمتر از نوع مصنوعی آن ها نیستمردم بسیاری از مواد طبیعی را به لحاظ تماس این مواد با پوست یا وارد شدن آن ها به آب مصرفی مضر می دانند. مدت هاست که مواد رنگرزی، تثبیت کننده ها و مواد شیمیایی مورد استفاده رنگرزی که سمی یا مضر بودن آن ها ثابت شده، کنار گذاشته شده اند. از طرف دیگر مواد رنگرزی طبیعی را نیز نمی توان در مقادیر کافی تولید کرد و همچنین ثبات لازم یا رنگ دلخواه مصرف کنندگان را ارائه نمی دهند. چه چیزهایی باید به پارچه افزوده شود؟ واضح است هر گونه افزودنی باعث افزایش مواد شیمیایی می شود که باید تا حد امکان از آن اجتناب گردد. البته در بعضی موارد استفاده از مواد شیمیایی جهت دستیابی به برخی خصوصیات در پارچه مثل نسوز یا ضد لکه بودن لازم است. قابلیت ها و ویژگی های کاربردی پارچه باید با میزان هزینه ها و صرفه جویی های زیست محیطی آن سنجیده شود. مثلاً اگر ضد لک نمودن مستلزم افزودن مادۀ غیر طبیعی به پارچه است، اما این ویژگی باعث افزایش قابل توجه عمر مبلمان می گردد. صنایع فرش و پوشش دیوار دائماً در حال توسعۀ چسب های مایع و غیر سمی هستند. افراد خبره می توانند انواع غیر سمی و خوب آن را معرفی کنند. پارچه چگونه تمیز می شود؟ نظافت و مواظبت مرتب و مناسب باعث افزایش قابل ملاحظه طول عمر پارچه می گردد. کشیدن جارو برقی، خشک شویی و شستن هر یک اثرا خاص خود را داردپارچه در کجا تولید می شود و هدف تولید کنندگان آن از نظر زیست محیطی چیست؟ آمریکا استاندارد های داوطلبانه و دولی را در امر تولید پارچه رواج داده است. اکثر پارچه های زیبایی که وارد آمریکا می شوند، با ضوابط و استانداردهای پایین یا بی هیچ ضابطه ای تولید شده اند. وقتی ما از تولیدات کشورهایی استفاده می کنیم که هیچ توجهی به اصل تولید سبز ندارند، این بدین معناست که ما موضع مخالف محیط زیست اتخاذ کرده ایم. برای حمل پارچه از محل تولید به جایی که قرار است در انجام نصب و استفاده شود؟ چه نوع سلیقه ای لازم است ؟ معمولاً  هرچه مسافت طی شده بیشتر باشد، مقدار بیشتری از سوخت های فسیلی مصرف خواهد شد. آیا می توان پارچه را با استفاده از مواد قابل بازیافت و استفادۀ مجدد، لوله، بسته بندی یا انبار کرد و به مقصد فرستاد؟ اگر چه این موارد چندان ربطی به صنعت نساجی ندارد با وجود این بر انتخاب پارچۀ مورد نظر تأثیر کلی دارد.

عمر مفید پارچه چه مدت است و نهایتاً چگونه از بین می رود؟ دانستن این نکته حائز اهمیت است که وقتی پارچه از شکل بیافتد، طول عمر آن خاتمه یافته است، نه وقتی که تارهاپاره می شوند یا هر ضایعۀ دیگری روی دهد. اکثر پارچه ها در اثر پارگی از شکل افتاده و زشت می شوند. آیا می توان راهی برای استفاده مجدد از پارچه یافت؟ هرچه طول عمر پارچه بیشتر باشد، بهتر است اما سر انجام همۀ پارچه ها فرسوده می شوند. آیا می توان پارچه را تبدیل به چیز دیگری کرد یا در محل ثانویه دیگری از آن استفاده کرد؟ اگر مبلمان و سایر وسایل دیگر نمی توانید در فضای مورد نظر استفاده کنید، می توانید آن ها را به سازمان ها و بسیاری از مؤسسات خیریه گرفته تا مدارس محلی بدهید.  آیا می توان پارچۀ رومبلی فرسوده را نوسازی کرد یا اینکه کلاً بلا استفاده می شود؟ ایا پارچه قابل تجزیه است؟ و اگر چنین است آیا واقعاً متلاشی می شود؟ وقتی پارچه یا پوشش دیوار به مادۀ دیگری چسبانده شده، سپس روی صندلی نصب شود؟  جدا کردن آن برای تجزیه مشکل یا تقریباً غیر ممکن می شود. آیا مادۀ مورد نظر قابل بازیافت است و اگر این چنین است آیا واقعاً می توان آنرا بازیافت کرد؟ دربین منسوجات به دلیل استفاده گسترده در پوشش کف و تشکیل آن از یک بافت و جنس و همچنین جدا شدن راحت از کف، بیشترین پتانسیل برای بازیافت را دارد. مجموعۀ این عوامل باعث می شود تا جدا کردن فرش کهنه قبل از نصب فرش جدید به عهده آن ها گذاشته شود تمایل به گرفتن فرش مستهلک شده را دارند. همچنین کارخانجات تولید کاغذ دیواری های وینیلی و پارچه برای تأمین مقداری از مواد خام مورد نیاز خود را بازیافت می کنند. بازیافت پارچه پنل آسان تر است. چون از جنس خاصی ساخته شده، در مقادیر زیاد مصرف می شود. بعضی از کارخانجات نیز تنها مسئولیت بازیافت محصولات خود را پذیرفته اند. اگر چه اکثر این برنامه ها در حال حاضر از نظر اقتصادی به صرفه نیستند اما هرچه حجم و میزان بازیافت بیشتر شود، مقرون به صرفه می شوند و این توجیهی مناسب است که هر چه بیشتر کارخانجات رابرای به عهده گرفتن مسئولیت بازیافت محصولات خود ترغیب می کند.

منبع : کتاب پارچه ها راهنمای طراحان و معماران داخلی

نوشته : سیما کلانتر